شهری شناور در عطر بهارنارنج - لیسو

شهری که چنان حافظ را شیفته خود کرد که او هیچ وقت از آن دل نکند و همه عمر در این شهر زیست و یک بار هم که به دعوت دوستی از شیراز بیرون رفت، بیمار شد و به شهر خود برگشت و چنین سرود: غم غریبی و غربت چو برنمی تابم / به شهر خود روم و شهریار خود باشم.

البته هرقدر که حافظ، شیراز نشین بود، جناب سعدی دل در گرو سفر داشت و همه عمر را به گشت وگذار سپری کرد تا از عمر لذت و توفیق بیشتری ببرد.

روحیه این دو شاعر و حکیم بزرگ، نشان دهنده روحیه کلی مردمان این خطه است از زمان های دور تا به امروز. برخی همیشه عمر در شیراز می مانند و برخی از خوبی های این شهر دل می کنند و می فرایند و البته دوباره برمی گردند.

در روزهایی که اردیبهشت مثل همیشه به وعده خود وفا کرد و هوا و طبیعت را بعد از یک فروردین گرم، بهاری کرد در نیمه این ماه اکثیری در روزهایی که شیراز، بهشت روی زمین است با عباس رافعی، کارگردان سینما و تلویزیون که اصالتا شیرازی است هم صحبت شدم تا برایمان از ذات این شهر و دلبری هایش بگوید و این که چرا شیراز مثل عروسی که پیر نمی شود، همه چشم ها را به سمت خود می چرخاند.

این شهر را رها نمی کنیم

عباس رافعی درباره این که مردم شیراز اهل سفر هستند یا نه، می گوید: شیراز شهر همه چیز تمام است. از آب وهوای معتدل و خوبش بگیر تا دشتی که در آن واقع شده است و خاکش بسیار مستعد کشاورزی و دامداری است. کوه های اطراف شیراز، ابرها را در دشت پایین دست که شهر در آن واقع شده است، نگه می دارند و بارش های خوبی زمین ها را آباد می کند. شیراز به معنای واقعی شهر زندگی است اما چنین هم نیست که شیرازی ها چندان اهل سفر نباشند. اتفاقا به نام یک شیرازی می گویم چمدان شیرازی ها همیشه آماده است! فقط لازم است به آنها بگویی راه بیفتید تا برویم سمتی، شهری و آنها همراه شما می شوند چون آدم های سختگیری نیستند. در قرن هفتم که مغولان به ایران حمله می کنند، شیرازی ها به بوشهر می فرایند و از آنجا از طریق کشتی به هند راهی می شوند و به رنگه بار می فرایند. شیرازی های رنگه بار با حفظ اصالت خود در این منطقه زندگی می کنند و به شیرازی ها هم معروفیت دارند. آنها نه تنها زبان و لهجه خود را حفظ کرده اند که معماری شیراز را هم به این منطقه برده و توسعه داده اند. یعنی هر زمان لازم باشد، شیرازی جماعت به راه می زند و مهاجرت هم می کند اما تا زمانی که لازم نیست چرا باید به خودش سختی بدهد و شهر خوبش را به طلب کدام سرزمین و کدام شهر رها کند؟

بگوییم راحت طلب بهتر است

به رافعی می گویم چرا به شیرازی ها می گویند تنبل! در شبکه های اجتماعی با این صفت شیرازی ها زیاد شوخی می شود؟ می گوید: شیرازی ها تنبل نیستند. خاصیت آب وهوای این شهر است که مردمش را کمی گیج کرده به صورتی که آنها بیشتر دوست دارند، یله بدهند و استراحت کنند. بهتر است بگوییم شیرازی ها راحت طلبند نه تنبل! تنبل کسی است که به کار و فعالیت تمایلی ندارد اما شیرازی ها از کار فراری نیستند اما به خودشان سخت نمی گیرند. کار را به راحت ترین شکل انجام می دهند. مثلا اگر در خانه دستمال کاغذی روی زمین افتاده باشد برای برداشتن آن خم نمی شویم با پایمان آن را برمی داریم و به دستمان می رسانیم و بعد آن را در سطل زباله می اندازیم! (می خندد) برای بیشتر کارها راهی که انجامش راحت باشد، پیدا می کنیم. شهر شیراز معتدل است در هوایش معمولا گرده های گل و گیاهان دارویی پراکنده است و همه اینها باعث می شود شیرازی ها در حالتی بین خواب وبیداری باشند. الان هوای شیراز پر است از عطر بهارنارنج. بهارنارنج آرامش بخش است، دمنوش و عرق آن را می خورند که آرام گیرند. تصور کنید شیرازی ها در شهری زندگی می کنند که انگار در بهارنارنج غوطه ورند، خب با این اوصاف نباید انتظار داشته باشید مردم این شهر مثل مردم دیگر شهرها باشند.

عرقیات شیراز

صحبت از دمنوش و بهارنارنج شد، این را هم بگویم که شیراز با عرقیاتش مشهور است.در کوه هایی که شرق، غرب و شمال شهر را احاطه کرده اند، انواع گیاهان دارویی به صورت خودرو رشد می کنند و مردم شیراز در ماه های مختلف شهر برای برداشت آنها به کوه می فرایند. البته مزارع زیادی هم در اطراف شیراز هست که گیاهان دارویی در آنها کشت می شود. میمند یکی از خاستگاه های مهم این گیاهان است که در نزدیکی شیراز است. آقای محمد ژاله صاحب باغ صفاست. باغی قدیمی که سال های زیادی است در آن عرقیات گیاهی تولید می شود. باغ صفا را نه تنها مردم شیراز که همه مسافرانی که به این شهر می فرایند هم می شناسند. بخشی از عرقیاتی که در این باغ تهیه می شود، دوآتشه است، یعنی دو بار تبخیر شده تا غلیظ تر باشد برای همین باید آنها را با آب مخلوط کرد و خورد. شیرازی ها از قدیم به طبع و این که هر آدمی باید اول طبع سرد یا گرم خود را بشناسد و بعد تغذیه خود را بر اساس آن انتخاب کند، باور داشتند به همین دلیل عرقیات در این شهر زیاد است و خالص و مرغوب. دمنوش ها و شربت های زیادی هم در شیراز موجود است که باب طبع مسافران است و اصلا یکی از دلایل رونق گردشگری شیراز همین نوشیدنی های گیاهی است که به اشکال مختلف تهیه می شود.

مردمی با طبع خاکشیر

غذاهای شیرازی هم متنوعند و بیشتر پایه گیاهی دارند. مثلا کلم پلوی شیراز معروف است و آش هایش. فلسفه کلم پلو هم جالب است. اولین شهری که آب لوله کشی در آن باب شده، شیراز بوده به همت حاج آقا نمازی که بیمارستانی را هم در این شهر ساخته. برای تأمین آب لوله کشی از آب چاه استفاده می کردند که گچ داشت و احتمال این که در کلیه ها رسوب کند، زیاد بود. مردم شیراز برای در امان ماندن از این بیماری کلم پلو می خوردند، چون کلم پاک کننده و تصفیه کننده کلیه است. شیرازی ها غذاهای آیینی دارند و غذاهای درمانگر و غذاهایی که روزمره آنها را می خورند اما حتما حواس شان هست که این غذا سلامت شان را بهبود بخشد. این را هم اضافه کنم که طبیعت و غذاهای شیرازی روی خلق وخوی مردم این شهر تأثیر زیادی دارد. می گویند مردم شیراز مانند خاکشیر هستند و با هر طبعی می سازند. برای همین است که مردم این شهر بسیار صلح جو و مردم دارند.

شهر باغی به نام شیراز

عباس رافعی، متولد و بزرگ شده چهارراه پارامونت شیراز است. می گوید: الان هم مردم به این چهارراه می گویند پارامونت اما شاید خیلی ها دلیل نام گذاری آن را ندانند، چون سینما پارامونت سال هاست از بین رفته. این چهارراه اما برای من چهارراه حوادث بود، محلی که در نوجوانی خیلی از اتفاقات منجر به پیروزی انقلاب را در آنجا دیدم. اما در هر نقطه شیراز که متولدشده باشی حتما در میانه یک باغ هستی؛ باغی که یا موجود است یا بوده و خراب شده برای آپارتمان سازی. در هیچ شهر ایران به اندازه شیراز باغ ندارد. بیشتر از 10 باغ در این شهر وجود دارد که حفظ شده و مردم می توانند به درون آن بفرایند و از فضای آن استفاده کنند؛ از باغ عفیف آباد بگیر تا باغ ارم و باغ دلگشا. باغ هایی که خانه های بسیار زیبایی هم دارد. قصرالدشت در نزدیکی شیراز است و اگر از بالا به این منطقه نگاه کنید، مانند نگین سبزی به چشم می آید. این منطقه پر از باغ است. شیراز شهر باغ است. باغ میوه و باغ هایی پر از گل های معطر و برای همین است که شیراز را بهشت ایران می نامند.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه خبرنگاران