خبرنگاران جهش تولید و صرفه پرورش ماهی تیلاپیا در بافق
به گزارش لیسو، یزد - خبرنگاران - شهرستان بافق در استان یزد با استفاده از تغییر استخرهای مجتمع پرورش آبزیان و کسب مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست به قطب تولید صنعتی ماهی تیلاپیا تبدیل شده است.
ماهی تیلاپیا برای اولین بار در سال 1387 از اندونزی برای انجام تحقیقات و پژوهش به مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب های شور بافق وارد شد و مطالعات در مورد امکان بومی سازی شرایط پرورش این آبزی چندین سال به طول انجام انجامید و با توجه به خصوصیات خاص آن و دغدغه های سازمان حفاظت محیط زیست ، مجوز پرورش تا سال 1397 در استان به تعویق افتاد.
پرورش آزمایشی تیلاپیا در سال 1392 و در هشت استخر خاکی مجتمع پرورش ماهی بافق و 2 استخر ذخیره آب کشاورزی، برای یک دوره (رهاسازی ماهی در فصل بهار و صید در فصل پاییز) انجام شد، اما پس از آن به دلیل موافقت نکردن سازمان حفاظت محیط زیست با رها سازی در سیستم آبزی پروری شهرستان، پرورش آن متوقف شد.
نبود مدیریت مناسب مزارع پرورش ماهی به واسطه آلوده کردن آب به عنوان کالای کمیاب و ارزشمند از طریق افزایش بار اقتصادی و نیز انتقال بیماری و تاثیر مخرب بر محیط زیست از علت های مخالفت و توقف پرورش این گونه ماهی در بافق اعلام شد.
مزیت آب های شور و لب شور بافق در تامین پروتئین
شهرستان بافق به دلیل دوری از دریای آزاد و نداشتن رودخانه ها و آب های روان در گستره آن و دارا بودن آب های شور و لب شور که مورد علاقه این گونه آبزی است، از فرصت بسکمک مناسبی برای پرورش و تولید ماهی تیلاپیا بهره مند است.
تیلاپیا در رودخانه و دریا به خاطر اینکه از غذای بقیه آبزیان تغذیه می کند و حیات آن ها را به خطر می اندازد و باعث به هم خوردن اکوسیستم و چرخه غذایی آبزیان می شود پرورش و تکثیر آن حدود پنج سال قبل در کشور و در نتیجه بافق متوقف شد و تعدادی از کار بیکار شدند.
پیگیری سازمان شیلات ایران و همکاری وزارت جهادکشاورزی و ارایه نتایج مطالعات و پژوهش ها از سوی مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب های شور بافق و اینکه این شهرستان به آب های آزاد و رودخانه های دایمی دسترسی ندارد، منجر به صدور مجوز پرورش این ماهی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست شده است.
بالا بودن مقاومت تیلاپیا در برابر کمبود اکسیژن و تغییر نامساعد محیطی
مدیر امور شیلات و آبزیان استان یزد در گفت و گو با گزارشگر خبرنگاران در بافق اظهار کرد: تیلاپیا در بین ماهیان پرورشی از شرایط خاص و منحصر به فردی برخوردار است، زیرا مقاومت بالای آن نسبت به کمبود اکسیژن و تغییر نامساعد محیطی، این ماهی را به گونه مطلوب آبزی پروری تبدیل کرده است.
محمد زارع افزود: بلوغ زودرس این ماهی هرچند از دید تکثیر بسیار مطلوب است اما مانعی در برابر سهولت پرورش آن مشاهده می شود زیرا تیلاپیا در صورت مساعد بودن شرایط محیطی در 2 ماهگی بالغ می شود و تا زمان مطلوب بودن شرایط، پیوسته تخم ریزی می کند و رفتار مراقبتی ماهی ماده در نگهداری از تخم ها تا زمان هچ شدن،(تکثیر بچه ماهی) شانس موفقیت را به شکل قابل توجهی افزایش می دهد.
پیش بینی تولید هزار و 100 تن ماهی سال 1400
به گفته زارع، 120 تن ماهی تیلاپیا در سال 98 از 11 استخر(مزرعه) پرورش ماهی شهرستان بافق برداشت شد.
وی افزود: مجوز تکثیر و پرورش بچه ماهی برای استان های قم، سمنان، خراسان جنوبی و یزد از سازمان محیط زیست اخذ شده است اما فقط در یزد برای نخستین بار پس از پنج سال وقفه، این مقدار گوشت ماهی تیلاپیا در بافق تولید شد.
وی با بیان اینکه برای پرورش تیلاپیا به ازای هر تن 2 نفر به طور مستقیم و پنج نفر غیرمستقیم شغل ایجاد می کند،ابراز امیدواری کرد: سال آینده یکهزار و 100 تن ماهی معادل تقریبی تولید کنونی به ظرفیت آبزیان استان اضافه کرده شود.
آینده روشن صنعت آبزی پروری در یزد
به گفته این مسوول، سال 1398 در استان 30 نفر اقدام به رها سازی و پرورش ماهی تیلاپیا در سطح استان کردند، هرچند صدور 27 فقره مجوز پرورش این ماهی اعم از موافقت اصولی و پروانه تاسیس با ظرفیت بالای تولید و تکثیر انجام شد که آینده ای روشن را پیش روی صنعت آبزی پروری استان متصور می سازد.
زارع گفت: تیلاپیا دومین ماهی تولیدی جهان پس از کپور ماهیان است که در بیش از 140 کشور مانند چین، فیلیپین، تایلند ، عربستان، مصر و آمریکا جنوبی پرورش داده می شود.
وی افزود: با توجه به رسالت سازمان شیلات ایران برای افزایش سرانه مصرف ماهی در راستای رونق و جهش تولید، تیلاپیا گزینه بسیار مناسبی برای ترویج و پرورش اقلیم گرم و مصرف آب کم است ضمن اینکه این ماهی به عنوان گزینه پیشنهادی فائو (سازمان خوار و بار جهانی) در مناطق کم آب مطرح است.
سرانه مصرف ماهی در یزد سه کیلوگرم کمتر از متوسط کشوری است
زارع، سرانه مصرف ماهی در استان را با توجه با فعالیت های ترویجی مدیریت شیلات شامل برگزاری کلاس ها و جشنواره طبخ آبزیان، تهیه بروشور و فیلم های آموزشی، چاپ کتاب ماهی غذای سلامتی حدود 9 کیلوگرم و متوسط کشور را 12 کیلوگرم گفت و افزود: هرچند با متوسط سرانه جهانی مصرف آبزیان فاصله دارد اما این میزان برای یک استان غیرساحلی با ذائقه متفاوت مردمانش عدد مطلوبی است.
وی ابراز امیدواری کرد: با توجه به نقش آبزیان در سلامتی انسان و نیز با ورود ماهی تیلاپیا تولید داخلی در سبد غذایی خانواده ها، شاهد ارتقای سرانه مصرف آن در سال های آینده باشیم.
مدیر امور شیلات و آبزیان یزد در مورد مقرون به صرفه بودن پرورش این گونه آبزی در استان با توجه به کمبود آب اظهار کرد: آبزی پروری در یزد همواره با فعالیت های کشاورزی عجین بوده است لذا استفاده از استخرهای ذخیره آب کشاورزی به صورت دومنظوره، با هدف پرورش ماهی و استفاده از کود حاصل از آن برای حاصلخیزی مزارع و باغات توصیه می شود.
تیلاپیا ماهی با شرایط پرورش ویژه
مدیر امور شیلات و آبزیان یزد در مورد تولید ماهی تیلاپیا و مزیت های اقتصادی آن برای استان اعلام نمود: این گونه ماهی به عنوان دومین ماهی پرورشی در جهان از مزیت های تولیدی و اقتصادی زیادی برخوردار است که مقاومت در برابر بیماری ها، رشد بسیار سریع، تراکم پذیری بالا، امکان پرورش در شرایط مختلف پرورشی و مقاومت در برابر عوامل نامساعد محیطی از جمله این مزایاست.
به گفته وی، درخصوص پرورش تیلاپیا به دلیل تراکم پذیری بالای این ماهی در شرایط پرورش صنعتی از قبیل مداربسته یا گلخانه ای و مصرف ناچیز آب، برای اقلیم استان یزد بسیار مناسب است و سودآوری اقتصادی بالایی دارد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر استان یزد به عنوان نخستین از چهار استان یادشده مجاز به پرورش ماهی تیلاپیا در کشور است تاکید کرد: تیلاپیا به دلیل گرمابی بودن به دمای آب 28 تا 30 درجه سانتیگراد برای پرورش بهینه نیاز دارد لذا پرورش آن در تمامی منابع آبی تامین کننده این محدوده دمایی مجاز است.
زارع با اشاره به ظرفیت تولید سالانه هزار تن این ماهی در استان یادآور شد: این ماهی برای اولین بار به مرکز ملی تحقیقات ماهیان آبشور داخلی شهرستان بافق و با هدف پژوهش و بومی سازی فرآیند پرورش وارد شده و تنها متولی و مرکز مجاز پرورش و نگهداری آن در کشور این مرکز بود.
وی ادامه داد، اما با توجه به صدور مجوز پرورش ماهی تیلاپیا در استان در ماه های اخیر، ترویج و آموزش پرورش آن در دستور کار مدیریت امور شیلات و آبزیان یزد قرار گرفت و متقاضیان و سرمایه گذاران بسکمک در این خصوص اعلام آمادگی کرده اند.
در این مورد عملیات اجرایی ساخت اولین مرکز تکثیر و پرورش ماهی تیلاپیا با ظرفیت تولید سالانه هزار تن آذرماه سال 98 در بافق آغاز شد، امید است با توجه به فرهنگ سازی اجرا شده شاهد افزایش متقاضیان و تولید پرورش تیلاپیا به شکل صنعتی و نیمه صنعتی در سال های آینده باشیم.
اشتغالزایی برای 100 نفر در هر واحد تولید صنعتی تیلاپیا
وی در مورد میزان اشتغال زایی و درآمد پرورش این ماهی برای یزد اعلام نمود: برآورد میزان اشتغالزایی و درآمد در فعالیت های تولید به روش های پرورش، میزان نوآوری، استفاده از سیستم های نوین و نیز میزان سرمایه گذاری اولیه بستگی دارد لذا با توجه به امکان اعمال روش های مختلف پرورش در مورد این ماهی میزان اشتغال از سه نفر در سیستم های نیمه سنتی تا 100 نفر در سیستم های صنعتی متغییر است.
به گفته وی دوره پرورش تیلاپیا در صورت رعایت استانداردهای پرورش و تغذیه مطلوب ، 6 ماهه و با وزن ری 700 تا 800 گرم برای بازار خواهد بود.
زارع ادامه داد: از طرفی با اعمال روش های نوین پرورش از قبیل پرورش گلخانه ای و مدار بسته می توان محدودیت های پرورش تیلاپیا را در بسکمک از نقاط از بین برد.
بافق تنها دارنده مجوز مولدسازی ماهی تیلاپیا در ایران است
رییس مرکز تحقیقات ماهیان آب شور بافق هم با بیان اینکه این مرکز تنها دارنده مجوز مولدسازی ماهی تیلاپیاست با اشاره به ارزش غذایی و تولید فراورده های این ماهی به خبرنگاران گفت: این ماهی دارای ارزش اقتصادی بسیار بالایی است، به گونه ای که با گذشت سه تا پنج ماه، دارای وزنی معادل700 تا 800 گرم می شود.
مرتضی علیزاده اظهار کرد: این مرکز قادر است هر ماه 20 هزار بچه ماهی را برای پرورش به بخش خصوصی تحویل دهد تا زیرنظر مرکز شیلات و مرکز تحقیقات بافق در این خصوص اقدام کند.
وی افزود: مولدسازی ماهی تیلاپیا تا پنج سال تحت اختیار مرکز تحقیقات ماهیان آب شور بافق است که این بهترین امتیاز برای این شهر گرم و خشک در منطقه است و به تدریج که ساختارهای لازم در زمینه مولدسازی این گونه جدید فراهم شود، مولدسازی آن نیز به بخش خصوصی واگذار می شود.
وی اجرای بیوتکنیک های نوین تکثیر و پرورش، واردات پنج نژاد ماهی تیلاپیا، بومی سازی، مولدسازی و نیز اجرای تکنولوژی بیوفلاک برای کاهش فشارهای محیط زیستی ناشی از پساب ها را از دیگر اقدامات این مرکز نام برد.
علیزاده با اشاره به اهمیت فعالیت های ترویجی شرح داد: این مرکز جهت آموزش و آشنایی هرچه بیشتر بهره برداران حوزه آبزی پروری با روش های نوین تکثیر و پرورش، آمادگی دارد.
کارآفرینی در حوزه پرورش ماهی تیلاپیا
یکی از کارآفرینان بخش شیلات بافق که دانش آموخته رشته آبزی پروری است تاکید کرد: هفت سال علم و تجربه را به خدمت گرفت و با کمک و همراهی 2 برادرش مزرعه پرورش ماهی در سطح 2 هکتار راه اندازی کردند که تا به امروز نزدیک به 160 میلیون تومان برای آماده سازی استخرها و خرید غذای ماهی هزینه کرده اند.
محمدجعفری شرح داد: فروردین ماه سال 98 ، 40 هزار بچه ماهی 10 گرمی در چهار استخر نیم هکتاری رها سازی شد.
این کارآفرین ظرفیت هر کدام از استخرها را 15 هزار قطعه اعلام نمود و افزود:تا پایان فصل برداشت (مهرماه) حدود 20 تن ماهی از این استخرها برداشت شد.
جعفری با بیان اینکه تا به امروز برای پنج نفر به صورت غیرمستقیم شغل ایجاد کرده است، گفت: با حمایت مسوولان می توانیم 100 تن ماهی 700 گرمی در این مزارع تولید کنیم.
دیگر پرورش دهنده تیلاپیا هم اظهار کرد: این گونه،ماهی مقاوم و با سرعت تکثیر و رشد بالایی دارد و تراکم پذیر هم است و نیاز به تعویض آب خیلی کمی دارد و حتی می توان از سیستم چرخشی آب استفاده کرد.
محمدمهدی فلاح به مسائل پیش روری تولید کنندگان ماهی تیلاپیا و نبود واحد فرآوری و بسته بندی این در شهرستان و قیمت بالای خوراک و نهاده های مورد نیاز اشاره کرد و افزود: با توجه به اینکه این ماهی گرمابی است برای پرورش آن نیاز به احداث گلخانه با هزینه بالایی دارد.
وی به اقلیم گرم و خشک و زمستان های بیابانی بافق اشاره کرد و گفت: با تو جه به نبود گاز شهری در سایت پرورش ماهی، هزینه گرمایش سالن ها زیاد است.
ساخت مزرعه پرورش 300 تنی ماهی تیلاپیا در بافق
این مزرعه (استخرها) با سرمایه گذاری 6 میلیارد تومان توسط بخش خصوصی در بافق در دست ساخت است.
سرمایه گذار بخش خصوصی تیلاپیا هم گفت:این مزرعه در 2 مجموعه با ظرفیت هر کدام 150 تن و ظرفیت تکثیر سه میلیون قطعه بچه ماهی در سال راه اندازی می شود.
پرویز جیحونی افزود: مساحت زمین پرورش تیلاپیا در این مزرعه 20 هکتار است که همه واحدهای آن در مجموع 2 هزار تن ظرفیت دارد.
به گفته وی با راه اندازی این مزرعه برای 20 نفر به طور مستقیم اشتغالزایی می شود.
در سال 99، تعداد 2 باب استخر به مجموع واحدهای موجود اضافه می شود که با احتساب مزارع قبلی این استخرها در بافق به 13 واحد افزایش می یابد.
مرکز شهرستان 50 هزارنفری بافق در فاصله 110 کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد واقع شده است.
منبع: ایرنا