راز موفقیت کشورهای اسکاندیناوی - لیسو

سسیل رودز، تاجر و سیاستمدار انگلیسی در آفریقای جنوبی، زمانی گفته بود: متولد شدن در انگلستان به منزله بردن اولین جایزه در لاتاری زندگی است. اما اکنون چنین سخنی را می توان در خصوص متولد شدن در کشورهای اسکاندیناوی گفت. این کشورها نه تنها از مسائل اقتصادی کشورهای حوزه مدیترانه جان به در برده اند، بلکه از مسائل اجتماعی که آمریکا را مبتلا نموده است نیز گریخته اند. با هر معیاری از سلامت اجتماعی، از معیارهای اقتصادی همچون بهره وری و نو آوری گرفته تا معیارهای اجتماعی همچون برابری و فقدان جرم، کشورهای اسکاندیناوی در صدر قرار دارند.

اما این کشورهای دور افتاده، کم جمعیت، دارای زمستان های بسیار سرد و سرزمین های غیرمسکونی وسیع، چرا تا این حد پیروز هستند؟ اکثر مردم این کشورها بی تردید دولت هایشان را تحسین می نمایند. این دولت ها در میان نقش های مختلفی که داشتند، در اکثر سال های قرن بیستم نقش سوسیال دموکرات ها را بازی کردند. این دولت ها برای مردمانشان خدمات رفاهی از گهواره تا گور فراهم نموده اند، آنان را از زندگی سبعانه نیاکانشان در قرن نوزدهم نجات داده اند و برای حفظ اقتصادهای سرمایه داری در برابر بحران های دوره ای کوشش نموده اند.

اما بازارهای آزاد در تبیین نظریات حامی دولت رخنه ایجاد و جایگزین قدرتمندی را ارائه نموده اند. کشورهای اسکاندیناوی به لطف یکسری اصلاحات به منظور حمایت از کسب و کارها، همچون تاسیس بانک و خصوصی سازی جنگل ها، در دوره 1870 تا 1970 در میان کشورهای دارای سریع ترین رشد اقتصادی دنیا جای داشتند؛ اما در دهه 1970 و دهه 1980 رشد افسارگسیخته دولت این اصلاحات را نابود کرد. بازار آزاد این اقدامات موثر را تا حد خواست خود یعنی کاهش هزینه های دولت و آزاد گذاشتن تجار، تنزل داد.

همچنین نقش دولت در بهبود برابری مورد تردید است. آندریاس برگ، از موسسه تحقیقاتی اقتصادهای صنعتی سوئد می گوید: تراکم درآمد سوئدی ها پیش از ورود دولت رفاه رخ داده بود، دولتی که پیامد پیروزیت این منطقه است نه علت آن، و تقریبا غازی را که تخم طلا می گذاشت ذبح کرد.

این گزارش ویژه از بعضی استدلال های بازار آزاد حمایت می نماید. کشورهای اسکاندیناوی دچار این عادت شده اند که بیشتر از استطاعتشان در زمینه رفاه هزینه می نمایند و بیشتر از حد معقول به چند شرکت بزرگ متکی هستند. کوشش آنها در کاستن از حجم دولت هایشان و تسهیل شرایط برای کسب و کارها صحیح است؛ اما نادیده دریافت کامل نقش دولت اشتباه خواهد بود.

کشورهای اسکاندیناوی به دلیل صداقت و شفافیت دولت هایشان به خود می بالند. دولت این کشورها به شدت زیر نظر هستند. برای مثال، در سوئد مردم به سوابق همه مقامات دسترسی دارند. سیاستمداران اگر از دوچرخه هایشان پیاده و لیموزین سوار شوند، بدنام می شوند. کشورهای اسکاندیناوی دو ویژگی مهم دیگر را به شفافیت اضافه نموده اند: عملگرایی و یکدندگی. این کشورها با این آگاهی که اجماع کهنه سوسیال دموکراسی دیگر موثر نیست، بی سر و صدا این ایدئولوژی را کنار گذاشتند و ایده های جدید از همه طیف های سیاسی معرفی کردند. آنها همچنین ثابت کردند در تصویب اصلاحات مصمم هستند؛ اما نباید این ظرافت کشورهای اسکاندیناوی را با نادانی اشتباه گرفت.

عملگرایی روشن می نماید که چرا اجماع جدید به سرعت جای اجماع قدیمی را گرفته است. به عنوان مثال، تعداد اندکی از سیاستمداران سوئدی سوسیال دموکرات می خواهند اصلاحات محافظه کارانه ای را که در سال های اخیر رخ داه است، برچینند. عملگرایی همچنین شرح می دهد که چرا در کشورهای اسکاندیناوی ترکیبی از سیاست های چپ و راست دیده می گردد. همچنین با عملگرایی می تواند تداوم ارتقای مدل کشورهای اسکاندیناوی را شرح داد. این کشورها هنوز مسائل فراوانی دارند. دولت های آنها بسیار بزرگ و بخش خصوصی بسیار کوچک باقی مانده است.

اقتصادیات در این کشورها همچنان بسیار بالا است و بعضی از مزایایی که ارائه می نمایند. بسیار سخاوتمندانه است. سیستم انعطاف پذیری امنیت دانمارک، که یک مدل رفاه اجتماعی با سیاست مبتکرانه در بازار کار است، بیش از حد بر امنیت تاکید دارد و به اندازه کافی به انعطاف پذیری توجه نمی نماید. شکوفایی نفتی نروژ ممکن است ارزش اخلاقی کار را نابود کند.

این مساله که بیش از 6 درصد نیروی کار در مرخصی استعلاجی به سر می برند و حدود 9 درصد جمعیت در سن کار با دریافت مزایای از کار افتادگی زندگی خود را سپری می نمایند، نشانه خوبی نیست؛ اما کشورهای اسکاندیناوی به انجام اصلاحات ساختاری ادامه می دهند. آنها همه این اصلاحات را بدون قربانی کردن آنچه مدل اسکاندیناوی را با ارزش نموده است، انجام می دهند. مدل اسکاندیناوی به دلیل توانایی سرمایه گذاری روی سرمایه انسانی و حمایت از مردم در برابر شکافی که بخشی از نظام سرمایه داری است، ارزشمند شده است.

در حال حاضر اکثر کشورهای ثروتمند با همان مسئله ای رو به رو هستند که کشورهای اسکاندیناوی در اوایل دهه 1990 با آن روبرو شدند، یعنی هزینه های دولتی خارج از کنترل و برنامه های رفاهی بیش از حد سخاوتمندانه. کشورهای اروپای جنوبی اگر می خواهند مسائل اقتصادی خود را کنترل نمایند، باید مقداری از یکدندگی کشورهای اسکاندیناوی را داشته باشند. آمریکا نیز برای مهار برنامه های رفاهی و اصلاح بخش عمومی نیازمند عملگرایی کشورهای اسکاندیناوی است.

این در شرایطی است که براساس ارزیابی ارزش های دنیای، که از سال 1981 ارزش ها را در بیش از 100 کشور رصد می نماید، کشورهای اسکاندیناوی بیش از دیگر کشورهای دنیا به استقلال فردی باور دارند. ترکیب دولت های بزرگ و اصول استقلال فردی در کشورهای اسکاندیناوی ممکن است برای بعضی عجیب باشد؛ اما لارس تراگارد از دانشگاه ارستا شوندال در استکهلم، می گوید: کشورهای اسکاندیناوی برای تطبیق این دو مساله مسئله ای ندارند. آنها مشاغل دولتی را ارتقای استقلال فردی و تحرک اجتماعی می دانند.

همه قوانین اجتماعی کشورهای اسکاندیناوی، به ویژه قوانین خانواده در سال های اخیر، به لحاظ استقلال فردی قابل توجیه است. تحصیلات رایگان عمومی به دانش آموزان با هر سابقه ای امکان می دهد تا به پتانسیل های خود دست یابند. همچنین، مهدکودک های عمومی به والدین امکان می دهد به طور تمام وقت کار نمایند. تراگارد برای توصیف این طرز فکر عبارت جالبی دارد: استقلال فردی ساکن.

با توجه به آنکه دولت های کشورهای اسکاندیناوی بسیار بزرگ هستند، اقتصاددانان بارها حیرت خود را در خصوص پیروزیت اقتصادی اخیر این کشورها بیان نموده اند. با یک حساب سرانگشتی، افزایش درآمدهای اقتصادیاتی به 10 درصد از فراوری ناخالص داخلی معمولا با کاهش رشد سالانه نیم تا یک درصدی همراه است. اما در این ارقام مزایای صداقت و بهره وری را نیز باید به حساب آورد.

برای مثال، دولت ایتالیا بار سنگینی بر جامعه تحمیل می نماید؛ زیرا سیاستمدارانی که کشور را اداره می نمایند به جای فراهم کردن خدمات عمومی، بیشتر نگران دریافت بهای آن هستند. گوران پرسون، نخست وزیر سابق سوئد، زمانی اقتصاد این کشور را با زنبور عسل مقایسه نموده بود: با توجه به بدن بسیار سنگین و بال های کوچکش قاعدتا نباید قادر به پرواز باشد؛ اما پرواز می نماید. اکنون این زنبورعسل برای تناسب اندام کوشش و بهتر از دهه های گذشته پرواز می نماید.

منبع: برترین ها