آشنایی با سوغات و صنایع دستی رنگارنگ اردبیل - لیسو

عسل سبلان

استان اردبیل و منطقه سبلان بدون شک یکی از مهم ترین منطقه ها در فراوری و توزیع عسل در سراسر کشور است. عسل اردبیل به دلیل وجود دشت های پونه، گشهم، گون، آویشن و اقاقیا بسیار خوش طعم و باکیفیت است.

عسل اردبیل با طعم های مختلفی در دسترس است؛ ازجمله آن ها می توانیم به عسل گون و آویشن، عسل چهل گیاه، عسل گشهم اشاره کنیم. هر یک از این عسل ها خاصیت دارویی خاصی دارند، به اسم مثال عسل گشهم اشتهاآور، مقوی و مفید برای بیماری های عفونی است.

حلوا

حلوا خوراکی ای خوشمزه و شیرین که در بیشتر شهرهای ایران به شیوه ای خاص و منحصربفرد درست می شود. اردبیل هم حلواهای محلی و خوشمزه ای مثل حلوای زنجبیل، حلوای سفید و قره حلوا دارد که با طعم خوشمزه خود هواداران زیادی دارند.

یکی از محبوب ترین حلواهای اردبیل قره حلوا است، بیشتر از صد ساله که مردم اردبیل با جوانه گندم حلوای سیاه یا قره حلوا درست می نمایند در این حلوا به غیر از جوانه گندم از کنجد، گردو، شیره انگور و کره هم به کار می رود. استفاده از شیره گندم باعث رنگ سیاه این حلوا می شود و طعم خوشمزه ای را به این خوراکی می دهد.

حلوای زنجبیل

این حلوا همانطور که از نامش پیداست اندازه قابل توجهی زنجبیل دارد و در شهرهای بسیاری از استان آذربایجان شرقی و اردبیل طبخ می شود. از دیگر مواد تشکیل دهنده حلوای زنجبیلی می توان به پودر قند، گردو، هل و آرد اشاره نمود.

یکی از مهم ترین مراحل تهیه این حلوا الک کردن آن پیش از قالب گیری است تا گلوله گلوله نشود. این حلوا برخلاف تصور عمومی، بافتی خمیری شکل دارد و بسیار ترد و شنماینده است.

حلوای سیاه یا قره حلوا

در زبان ترکی رنگ سیاه را قره می گویند و پخت این نوع از حلوا بیش از یک قرن است که میان مردم اردبیل رواج دارد. برای طبخ قره حلوا از آرد جوانه گندم استفاده می شود و هنگام پخت علاوه بر کره، گردو و کنجد هم بر آن می افزایند.

دلیل رنگ تیره این حلوا شیره انگوریست که در خاتمه به آن اضافه می نمایند. این حلوا افزون بر طعم لذیذش خواص درمانی بسیاری از جمله یاری به هضم غذا و التیام درد کمر دارد.

حلوای سفید یا آغ حلوا

بسیاری این حلوا را متعلق به شهر خلخال، از توابع استان اردبیل می دانند. آغ یعنی سفید و آغ حلوا بیشتر در مناسبت های مذهبی از جمله عید فطر و یا برای تبریک پیوند زناشویی زوج های جوان پخته می شود. خانواده ها در نزدیکی عید فطر حلوای سفید تهیه می نمایند و به یکدیگر هدیه می دهند تا سبب تحکیم پیوندهای قوم و خویشی شود.

آرد برنج اصلی ترین ماده تشکیل دهنده این حلواست. پس از آماده کردن ماده اولیه حلوا به آن زنجبیل، گلاب یا وانیل می افزایند و با استفاده از زعفران بر سطح حلوا طرح یا نوشته می اندازند.

سرشیر و کره

گویی این استان شگفت انگیز طعم لذیذ بسیاری از خوراکی هایش را مدیون طبیعت و موقعیت جغرافیایی اش است. دامنه های سبلان و تپه های بسیار اردبیل، سبب گشته اند تا دامپروری در این استان به رونق برسد و به تبع آن محصولاتی که از دام ها به دست می آیند، کیفیت مثال زدنی و منحصر به فردی داشته باشند.

کره و سرشیر اردبیل عمدتا هنگام صبح در کنار عسل قرار می گیرند تا صبحانه ای کامل بسازند؛ اما باید در مصرف آن ها احتیاط نمود. سرشیر یکی از مشتقات لبنیات با حدود 60 درصد چربی است و در کنار مواد مغذی بسیاری که دارد، به هیچ وجه به افرادی که چربی خون یا مسائل عروقی دارند پیشنهاد نمی شود.

باقلوا

یکی از شیرینی های خوشمزه ایرانی باقلوا است که در هر شهر بر اساس ذائقه مردم آن شهر تهیه می شود. باقلوای اردبیل روش تهیه خاص خود را دارد و در تهیه آن از شیر، تخم مرغ، گردو و پودر پسته استفاده می شود. برای تهیه باقلوای خوشمزه کافی است که به شیرینی فروشی های اردبیل سر بزنید.

شیرینی قرابیه

قرابیه از شیرینی های پرطرفدار است که با سفیده تخم مرغ، بادام و شکر آماده و در آخر هم کمی بادام و خلال پسته روی آن ریخته می شود. این شیرینی بافت ترد و طعم و مزه خوشایندی دارد و حتی در بین مردم ترکیه هم محبوبیت زیادی دارد.

شکلات رسته

شکلات رسته یکی از خوشمزه ترین شکلات های محلی اردبیل است که از کاکائو در تهیه آن استفاده می شود. از مواد اولیه این شکلات می توانیم به شیر، شکر، کره، خامه، سرشیر و مغز گردو اشاره کنیم.

فطیر

در بیشتر شهرهای ایران فطیرهای سنتی و خوشمزه ای پخته می شود که عطر و بوی خوشایندی دارند. فطیر اردبیل با پودر خمیر ترش، شکر، آب، گرد و دارچین درست می شود و فوق العاده خوشمزه است. پیشنهاد می کنیم در سفر به اردبیل این نان سنتی را از دست ندهید مخصوصا این که خوردن این فطیر با کره و عسل خیلی می چسبد.

قطاب عسلی خلخال یا بالاتماز

شاید نام قطاب در ابتدا فکر همه ما را به سمت شهر یزد راهنمایی کند؛ اما باید بدانیم که در استان اردبیل هم نوعی قطاب خاص و بی نظیر به نام قطاب عسلی طبخ می شود که ریشه در هنر دست مادران شهر خلخال دارد.

جهت پخت این سوغات خوشمزه، ابتدا با ماست و تخم مرغ و آرد، خمیر قطاب را آماده نموده و سپس داخلش را با عسل، شکر، مغز گردو، پودر دارچین و میخک پر می نمایند. برای داشتن عطر و بوی بهتر هم از گلاب و هل یاری می گیرند تا این خوراکی کوچک و لذیذ هواداران بیشتری پیدا کند.

نان برنجی خلخال یا قند چوریی

نان برنجی خلخال یکی از مشهورترین سوغات استان اردبیل است که امروزه به دلیل دشواری پیدا کردن پودر قند با کیفیت، کمتر کسی آن را در خانه تهیه می نماید. به دلیل اینکه پودر قند از مهم ترین مواد تشکیل دهنده نان برنجی است، به آن قند چوریی هم گفته می شود.

تهیه قند چوریی بیشتر در ایام عید نوروز میان ساکنین خلخال رواج دارد و به دلیل ماندگاری بالا (حدود 6 ماه) به اسم هدیه و شادباش میان خانواده های اردبیلی رد و بدل می شود. معمولا پس از آن که نان برنجی آماده شد در قیمت میانی هر شیرینی کمی زعفران می مالند تا ظاهر و عطر آن با کیفیت تر شود.

متاسفانه در حال حاضر جوانان اردبیلی به پخت این جور خوراکی های سنتی علاقه نشان نمی دهند و خانواده ها عمدتا برای تهیه شیرینی سنتی به قنادی مراجعه می نمایند. در استان اردبیل پخت شیرینی دیگری هم با نام قچگورکی متداول است که دستور پخت و ظاهری مشابه به نان برنجی یا قند چوریی دارد.

صنایع دستی

گلیم

گلیم بافی از صنایع دستی اردبیل به تعداد می رود هر چند که در شهرهای دیگر ایران هم وجود دارد به طوری که قدیمی ترین گلیم کشف شده به دوره اشکانیان برمی شود.

بافت گلیم در شهرهای ایران متاثر از فرهنگ آن منطقه است و با تماشای رنگ بندی آن ها عوامل فرهنگی و محیطی بیشتر از همه به چشم می آیند. در میان عشایر اردبیل، گلیم ها به اسم خورجین، جل اسب و … به کار می فرایند.

جاجیم

جاجیم بافی از دیگر صنعت های دستی اردبیل است که به دست عشایر این استان بافته می شود. معمولاً از طرح های لوزی و رنگ های زیادی در تهیه جاجیم استفاده می شود.

در گذشته برای پیچیدن رختخواب و به اصطلاح جا از این دستبافته استفاده می کردند، به آن جای جمع می گفته اند که به مرور زمان و برای راحتی تلفظ به آن جاجیم گفته اند.

پلاس

پلاس یک جور گلیم پشمی یک رو است که معمولا به اسم زیر انداز استفاده می شود و از سوغاتی های اردبیل به تعداد می رود. در واقع، پلاس نوعی بافته است که شباهت زیادی به گلیم دارد و به اسم زیرانداز، سجاده و خورجین به کار می رود. این بافت رواج زیادی در شهرهای ایران دارد و زنان عشایر هم از آن بسیار استفاده می نمایند.

ظروف مسی

بسیاری از اردبیلی ها مسگری می نمایند برای همین این صنایع دستی در اردبیل بسیار پر رونق است. می توانید در این شهر ظرف های مسی خوب و باکیفیتی بخرید تا در آن ها غذاهای خوشمزه درست کنید.

لباس های محلی

دوختن لباس های محلی، از صنایع دستی معروف استان و سوغات اردبیل است که اهالی این شهر با دستان ظریف و هنرمند خود به دوختن لباس های محلی در طرح ها و رنگ های زیبا و متنوع می پردازند. لباس های محلی عشایر نمونه ای از این لباس ها است.

سازهای سنتی اردبیل

ساخت و فراوری سازهای سنتی از جمله معروف ترین صنایع دستی اردبیل محسوب می شود. این آلات سنتی برای موسیقی های سنتی بسیار مفید و لازم است. هنرمندان اردبیلی هم با دقت و ظرافت کافی این سازها را می سازند.

تنبک، سنتور، سه تار، کمانچه ، ساز آذری و… انواع سازهایی است که با استفاده از چوب درخت های گردو، فلفل، شمشاد و توت ساخته می شود و بعد سیم هایی را روی آن تعبیه می نمایند که با ضربه زدن به آن ها صدایی دل نشین ایجاد می شود.

در استان اردبیل شهرهاس خلخال، اردبیل، مشکین شهر در ساخت این سازها مهارت دارند. خرید این سازهای سنتی برای افراد علاقه مند به موسیقی می تواند برترین سوغات اردبیل باشد.

بافتنی های سنتی اردبیل

مردم مهمان نواز اردبیل در رودوزی، عروسک بافی، چاقو سازی، نقاشی روی چرم، قلم زنی و… هم مهارت دارند. از هنرهای مشهور زنان اردبیلی می توان به بافتنی های سنتی اشاره نمود که با خلاقیت تمام بافته می شوند.

از جمله این بافتنی های بی نظیر می توان به کلاه، شال گردن، جوراب و… اشاره نمود که نشان از ذوق و هنر زنان این منطقه دارد. شما در سفر خود به اردبیل می توانید از این بافتنی ها به اسم سوغات اردبیل برای عزیزانتان بخرید.