ایجاد آرامش و امید در موضوع کرونا احتیاج به مدیریت کارآمد دارد
به گزارش لیسو، خبرنگاران/هرمزگان یک جامعه شناس ارتباطات با بیان اینکه سرمایه اجتماعی مهم ترین رکن نگهداری و قوام یک جامعه است، گفت: عدم دسترسی به اقلام بهداشتی و مراقبتی و یا گران بودن آن ها به خصوص برای بخش زیادی از افراد جامعه که تمکن اقتصادی چندانی ندارند، خودمراقبتی را غیرممکن ساخته است.
رضا هاشمی زاده در گفت وگو با خبرنگاران در یک تحلیل جامعه شناختی از شرایط کنونی جامعه که دچار ترس و وحشت شده، راه های برون رفت از آن و ضرورت امید و آرامش در جامعه اظهار کرد: برای دانستن منشأ بحران ترس و ناامیدی اخیری که پس از شیوع ویروس کرونا در جامعه ایران ایجاد شده، در ابتدا باید به سابقه چندین ساله ای که باعث فرسودگی سرمایه اجتماعی جامعه ایران شده اشاره کنیم.
وی با بیان اینکه سرمایه اجتماعی مهم ترین رکن نگهداری و قوام یک جامعه است، اضافه نمود: متأسفانه دره ای در جامعه ایجاد شده که روزبه روز عمیق تر می شود، با تداوم بحران های مختلفی مثل محیط زیست، آسیب های اجتماعی، آب، روابط بین الملل و ... روبرو هستیم و همه این ها رابطه ای را که باید بر اساس ضرورت های اعتماد در جامعه ایرانی شکل می گرفت با مشکل روبه رو نموده است.
هاشمی زاده گفت: باید بین نهاد سیاست گذار و مردم رابطه ای بر اساس اعتماد و اطمینان برقرار باشد تا در شرایط بحران، مردم به سیاست گذاری ها، برنامه ریزی ها، پیغام ها و محتوایی که آن ها را به آرامش دعوت می نماید اعتنا نمایند؛ اما بحران بی اعتمادی در جامعه، عدم شفافیت بعضی نهادها، انتشار شایعات و فیک نیوزها به واسطه وجود شبکه های اجتماعی و افول سرمایه اجتماعی کار را مشکل نموده است.
وی اضافه نمود: همچنین با یک نظام شایعه به دلیل حضور گسترده شبکه های اجتماعی و فضاهای مجازی روبرو هستیم، قابلیت دسترسی به فضای مجازی برای همه افراد، باعث شده مردم زیاد به پیغام های رسمی اعتنا و اعتماد ننمایند و همین عدم باور و شایعه، مدیریت این شرایط را مشکل می نماید. متأسفانه بخشی از نظام فرهنگی جامعه ایرانی نیز مبتنی بر یک فرهنگ شفاهی غیرعلمی بوده و همین مسئله، زمینه را برای پذیرش پیغام هایی مانند خود قرنطینگی مشکل می نماید و شرایط بحران سازتر می شود.
این استاد جامعه شناسی توضیح داد: رسانه ها، نخبگان، نهادهای تصمیم گیرنده در قالب ستاد کرونا و ... باید به عنوان مرجع رسمی دارای مقبولیت و مآغازیت باشند؛ اما متأسفانه به دلیل مشکل افول سرمایه اجتماعی نمی توانند فصل الخطاب باشند و همین موضوع بر شرایط کنونی سایه انداخته و می بینیم که مردم نگران هستند، هرچند در عمل چیزی از نگرانی در آن ها دیده نمی شود.
هاشمی زاده اضافه نمود: در حالی مردم به خود مراقبتی و خود قرنطینگی دعوت می شوند که اقلام بهداشتی در داروخانه ها و مراکز کالا پزشکی در دسترس نیست و این اقلام در سوپرمارکت ها با چندین برابر قیمت به فروش می رسند و همین موضوع عامل تشدید نارضایتی می شود. بخشی از این کروناهراسی نیز ناشی از بی اعتمادی اجتماعی مردم است به گونه ای که احساس می نمایند شرایط بدتر از آمار رسمی است.
وی با بیان اینکه در ستادهای تصمیم گیری در مورد کرونا، جای خالی روانشناسان، جامعه شناسان و مردم شناسان، احساس می شود، بیان نمود: تصمیمات باید تخصصی اتخاذ شوند، حتی بر اساس مناطق مختلف جغرافیایی نوع تصمیم گیری ها باید با توجه به فرهنگ زمینه ای که در یک جغرافیای فرهنگی خاص وجود دارد شکل بگیرند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: شاید در کلان شهرها که بیشتر مردم از طبقه متوسط هستند راحت تر بتوان مردم را به خانه نشینی، پرهیز از تجمع و حضور در اماکن پرازدحام دعوت کنیم اما این کار در شهرهای کوچک سخت تر بوده و همین مسئله، مشکل کنترل شیوع بیماری را پیچیده تر می نماید و در نهایت جامعه ای که دچار ترس و هراس شده، می تواند به خشونت و حتی فروپاشی اجتماعی روی بیاورد.
هاشمی زاده ادامه داد: وقتی مسئله کرونا برای مردم چندان اهمیتی ندارد و شاید به دلیل سواد بهداشتی پایین، خطر ابتلا را دست کم می گیرند و با وجود تأکیدات و توصیه های مکرر کارشناسان و پزشکان در تعطیلاتی که به واسطه کرونا ایجاد شده، به جای در خانه ماندن راهی سفر می شوند، طبیعی است که مردم بومی دچار هراس شده و مقاومت خواهند کرد. کما اینکه فیلم هایی را در فضای مجازی می بینیم که مردم به خودروهای پلاک شهرهای دیگر حمله می نمایند؛ این مسئله به ناکارآمدی و عدم عمل به موقع و مؤثر منطقه ای نیز بازمی شود.
وی اضافه نمود: به هر حال باید قرنطینه های محلی و خاص برای ورود و خروج شهرها ایجاد شود. نگرانی مردم به حق است؛ چراکه این بیماری ناشناخته بوده و می تواند خسارت های بسیار گسترده ای را به دنبال داشته باشد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ترس می تواند عامل هر گونه اتفاق ناخوشایند دیگری نیز باشد، گفت: کنترل و ایجاد آرامش در جامعه احتیاج به مدیریت صحیح، یکپارچه و کارآمد دارد. آرامش به این معناست که اهداف و برنامه های مسنجم کشوری و ملی در مورد مقابله با کرونا داشته باشیم و همچنین مدیران محلی دقیقاً بدانند می خواهند چه نمایند.
هاشمی زاده گفت: برای ایجاد آرامش لازم است تردد مسافران قطع شده و رفت وآمدهای بین شهری کاهش یابد و به موارد اضطراری محدود شود. از طرف دیگر مردم باید خیالشان از بابت اقلام خوراکی و بهداشتی و دغدغه های معیشتی راحت باشد و دولت در این زمینه تمهیداتی را فراهم کند، البته کارهایی در زمینه ارائه تسهیلات انجام شده که باید ادامه دار و منسجم تر باشد.
وی اضافه نمود: عدم دسترسی به اقلام بهداشتی و مراقبتی و یا گران بودن آن ها به خصوص برای بخش زیادی از افراد جامعه که تمکن مالی چندانی ندارند، خودمراقبتی را غیرممکن ساخته است؛ چراکه بسیاری از مردم در احتیاجهای اولیه و معیشتی خود مانده اند و تحمیل هزینه اضافی این قشر از جامعه را آزار می دهد. در کشورهایی مانند چین بسیاری از اقلام بهداشتی و همچنین تست کرونا به صورت رایگان در همه شهرها و به صورت سراسری وجود دارد و مردم بدون اینکه هزینه اضافه ای بپردازند، تست و غربال می شوند. بحران بی اعتمادی با فروع دیگری مانند عدم رضایت از شرایط مالی، تحریم ها، تورم و ... دست به دست هم داده و آرامش، امید و انگیزه های اجتماعی را مورد تهدید قرار داده اند که می تواند زمینه ساز خشونت و تنش های بیشتری شود.
هاشمی زاده با تأکید بر اینکه صداقت و شفافیت بیانی در مسئولان بسیار لازم است، ادامه داد: امروز زمان آن نیست که عده ای بنا بر مصالح به لاپوشانی و درز دریافت اطلاعات بپردازند؛ چراکه اطلاعات مانند ماه است که پشت ابر نمی ماند و در کمترین زمان توسط شبکه های مویرگی مجازی منتشر می شود. منتهی اگر اطلاعات صحیح، واثق و مطمئن نباشند جای خود را به شبه اطلاعات آلوده می دهند و آلودگی اطلاعاتی خطرناک تر از هر چیزی است. رسانه های شهروندی نیز به دلیل عدم وجود سواد رسانه ای لازم و پالایش نشدن، این امکان را دارند که اطلاعات را به هر شکلی منتشر نمایند و به شرایط موجود دامن بزنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بحران هایی مانند کرونا، زمان عمل سازمان هایی است که بودجه و تشکیلات بسیاری دارند، گفت: متأسفانه شاهد هستیم که مشکل تأمین اقلام ضروری بهداشتی حتی برای مراکز درمانی و بیمارستان ها نیز وجود دارد و کادر درمان بسیار دل نگران و گله مند هستند. شیوع ویروس کرونا در کنار تداوم بحران ها، شرایطی را ایجاد نموده که بسیاری از مردم به فردای خود اطمینان ندارند و اقلام چند ماه آینده خود را تأمین و در منزل انبار نموده اند و چنین شرایطی تنش زا است.
هاشمی زاده با اشاره به اینکه قطع ترددهای بین شهری احتیاج به یک تصمیم گیری ملی و سراسری دارد و تصمیمات جزیره ای شرایط را آشفته تر می نماید، توضیح داد: جامعه ما به امید احتیاج دارد و البته این امید نباید واهی باشد. اگر نهادهای رسمی رسانه ای مانند صداوسیما به گونه ای صحبت نمایند که جامعه احساس کند کرونا آن چنان ترسناک نیست و در حد سرماخوردگی است آن را جدی نمی گیرند و آغاز به رفت وآمد در سطح شهر و بین شهرها می نمایند که نتیجه خوبی ندارد. امید باید مبتنی بر اطلاعات شفاف علمی باشد.
وی ادامه داد: مردم باید اطلاعاتی چون نحوه سرایت بیماری را آموزش ببینند و بدانند امید نجات وجود دارد اما هزینه های بسیاری نیز دارد. باید بدانند اگر تعداد زیادی از افراد یک منطقه هم زمان دچار مشکل شوند، مراکز درمانی نمی توانند یاری نمایند، از هم می پاشند و نمی توانند جوابگو باشند، مانند شرایطی که در گیلان شاهد آن هستیم. راه برون رفت از این شرایط مدیریت یکپارچه و قاطع در تمامی قوا، شامل قوه مجریه، قضائیه و مقننه، نیروهای نظامی و انتظامی و دستگاه های مختلف است. در این شرایط عده ای سودجو و دلال صفت با احتکار و گران فروشی سودهای میلیاردی نموده و فکر می نمایند وقت کره دریافت از آب است و همین مسئله باعث می شود مردم بیشتر نارضایتی و عدم مشارکت داشته باشند.
هاشمی زاده با بیان اینکه در سمت دیگر، مسئولیت اجتماعی است که هر فرد در جامعه دارد و یک رکن مسئولیت اجتماعی، اخلاق جمعی است، اضافه نمود: مسئولیت اجتماعی، مسئولیتی است که ما در قبال خود و دیگران داریم. وقتی شخصی می داند حضور بدون ضرورتش در بیرون منزل باعث گسترش بیماری در سطح جامعه و حتی خانواده خود می شود به گونه ای که ممکن است عزیزانش را دچار بیماری و حتی مرگ کند، از خانه بیرون آمدنش مسئولیت اجتماعی وی را زیر سؤال می برد. مردم نیز باید، نگرش و بینش کافی داشته باشند تا به وظایفشان در قبال دیگران توجه نمایند.
وی توضیح داد: ضرورت دارد ما امید اجتماعی را در جامعه زنده کنیم، کاری که رسانه ها کم وبیش آن را انجام می دهند، مصاحبه با افراد نجات یافته، کادر درمانی و مسئولان و حتی به چالش کشیدن دست اندرکارانی که بخشی از شرایط جامعه به دلیل کوتاهی آنان است، می تواند به این امر یاری کند. باید توجه کنیم که ایجاد امید به معنی دروغ گفتن و کتمان حقیقت نیست، بلکه انتقال اطلاعات با نظرات کارشناسی به مردم است تا زمانی که شرایط به صورت عادی تر برشود.
این استاد دانشگاه بیان نمود: کرونا می تواند تمام جوامع انسانی را دستخوش هرج ومرج و آشفتگی کند، همان طور که در کشورهای دیگر نیز شاهد آن بودیم اما این کشورها به دلیل سیستماتیک بودن، توانستند با ساختارهای مختلفی که از قبل داشتند دامنه نوسانات تنش ها را کمتر نمایند. برای مثال اگر مردم به فروشگاه ها هجوم می بردند بعد از مدتی با در اختیار قرار دادن اقلام ضروری به مقدار کافی و حتی در مواردی رایگان، می توانستند اعتماد لازم را جلب نمایند که امیدواریم در آینده ای نزدیک شاهد چنین شرایطی در کشورمان باشیم.
منبع: خبرگزاری ایسنا